مروری بر نتایج یك پژوهش،
جوانان تهرانی چقدر مصرف گرا هستند؟
خاتون یار: پژوهشی كه پیرامون مصرف گرایی و عوامل جامعه شناختی مؤثر بر آن در میان جوانان شهر تهران انجام شده نشان می دهد، میزان مصرف گرایی در میان جوانان 11 تا 31 ساله تهرانی نسبتاً بالاست؛ به صورتی كه تنها 21 درصد دارای مصرف گرایی سطح پایینی بوده اند، اما نزدیك به نیمی از آنها در حد متوسط و 33 درصد در حد بالایی مصرف گرا بوده اند.
به گزارش خاتون یار به نقل از ایسنا، در دهه های اخیر، جامعه ایران شاهد یك نوع گرایش عمده به مصرف گرایی بوده است. مطابق با این روند، مصرف تمامی طبقات اجتماعی را درگیر كرده و بنظر می رسد آنچه به رشد و تقویت مصرف گرایی كمك كرده نقش و غلبه رسانه ها و تبلیغات است.
به منظور كنكاش پیرامون مصرف گرایی و عوامل جامعه شناختی مؤثر بر آن در میان جوانان شهر تهران، تیم پژوهشگران متشكل از محمدرضا حسینی (استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه آیت الله بروجردی (ره))، منوچهر علی نژاد (استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه یزد) و محمد پیری نژاد (كارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه آیت الله بروجردی (ره)) پژوهشی را در میان ۴۰۰ نفر از جوانان ۱۱ تا ۳۱ساله شهر تهران انجام داده اند.
این پژوهش كه به روش پیمایش و با استفاده از تكنیك پرسشنامه انجام شده، بازه سنی ۱۱ تا ۳۱ سال را به صورت هدفمند و در امتداد هدف تبیین مصرف گرایی در میان جوانان انتخاب شده و در عین حال روش نمونه گیری آن تلفیقی از خوشه ای چندمرحله ای و تصادفی ساده است.
تحقیق حاضر بیان می كند كه تبلیغات رسانه ای، جهان مصرفی را جهان آرمانی معرفی می كنند و به مصرف كننده فشار می آورند تا مصرف كند و به مصرف خود شكل عقلانی نیز ببخشد. تبلیغات رسانه ای، ایدئولوژی مصرف را به واسطه تبلیغات گسترده و با شعار"میخواهم بخرم، چون هستم"، بعنوان ابزاری هویتی بر مصرف كننده تحمیل می كنند.
در این بین جوانان به سبب داشتن روحیات و غرایز خاص و متنوع، جهت دهنده تولیدات مصرفی و مصرف كنندگان فعال جامعه تلقی می شوند. آنها اهتمام دارند لایه های مصرف مدرن را موشكافی كرده وتجربه های جدیدی به دست آورند.
این در شرایطی است كه در پروسه ساخت هویت در عصر مدرن، مصرف نقش محوری دارد و مردم حس هویت "چه كسی بودن" را بوسیله آنچه كه مصرف می كنند، تولید می كنند؛ مصرف را نباید همانند یك پروسه زیستی و مادی تلقی نمود، بلكه مصرف بر یك كمبود مبتنی است.
از آن جایی كه نظریات حوزه مصرف گرایی هر یك قسمتی از واقعیت را پوشش می دهند، در تحقیق حاضر تلفیقی از نظریه های این حوزه مورد استفاده قرار گرفته تا تصویر كامل تری از مصرف گرایی را نشان دهد.
بدین ترتیب متغیر مدگرایی از نظریه زیمیل، متغیر بیان خود از نظریه وبلن و بودریار، متغیر ارزش های لذت جویانه از نظریه كمپل، متغیر مدیریت بدن از نظریه گیدنز و متغیر تبلیغات رسانه از نظریه مك لوهان و ماركوزه استخراج شده و در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است، كه از این میان مختصر اشاره ای به نظریات بودریار می شود.
برمبنای ادبیات نظری این پژوهش، ژان بودریار دیدگاهی نوین و بدیع به پدیده مصرف دارد و معتقد می باشد ارضای نیازهای مادی، محرك مصرف گرایی مدرن نیست. تخیل مصرف و میل به ارضا كردن این تخیل است كه مصرف گرایی را می آفریند. از آنجائیكه خیال مصرف هیچ گاه به اختتام نمی رسد، گرایش به مصرف گرایی نیز پایانی ندارد.
یافته های تحقیق نشان داده است هرچه میزان گرایش به خود اظهاری (بیان خود)، مدگرایی، گرایش به ارزش های لذت جویانه، تمایل به مدیریت بدن و تحت تأثیر تبلیغات رسانه ای بیشتر باشد، گرایش به مصرف گرایی نیز بیشتر خواهد بود. این یافته ها، مؤید تأیید فرضیه ها و به تبع، نظریه های مورد استفاده است.
این یافته ها همین طور نشان داده است میزان مصرف گرایی در میان نمونه مورد بررسی نسبتاً بالاست به صورتی كه تنها ۲۱ درصد دارای مصرف گرایی سطح پایینی بوده اند، اما نزدیك به نیمی از آنها در حد متوسط و ۳۳ درصد در حد بالایی مصرف گرا بوده اند.
در مورد سایر متغیرهای تحقیق نیز می توان گفت بیشتر پاسخ گویان دارای میزان متوسط و حد بالایی از خرید با هدف بیان خود، مدگرایی، لذت بردن از خرید، مدیریت بدن و تأثیرپذیری از تبلیغات رسانه ای بوده اند.
پژوهشگران این پژوهش درانتها ضمن اشاره به رابطه و تأثیرمُدگرایی بر مصرف گرایی و ذیل راهكارهای تحقیق، پیشنهاد كرده اند حتی الامكان اقدامات لازم در برای استفاده از مُدهای مبتنی بر فرهنگ ایرانی و اسلامی به عمل آید.
آنها معتقدند با توجه به گسترش مصرف گرایی و نقش جوانان دراین پدیده، انتظارمی رود برای پرهیز از این وضعیت برنامه های سرگرم كننده ازجمله برنامه های تفریحی و ورزشی برای جوانان محلات در نظر گرفته شود تا كمتر به فكر خرید و گرایش به مصرفگرایی و معرفی خود بوسیله مد و مصرف باشند.
پژوهشگران پژوهش همین طور سفارش كرده اند باتوجه به تاثیرگذاری و نفوذ رسانه های جمعی در سبك زندگی و همین طور نقش تبلیغات رسانه ای در گسترش مصرف گرایی، راهكارهایی اندیشیده شود كه ضمن ارتقای سواد رسانه ای، با روش هایی همچون تغییر گروه مرجع جوانان و فراهم كردن ساختارهای اجتماعی در جهت دعوت جوانان به فعالیت های مثبت اجتماعی، اثرات رسانه ها را خنثی یا كم كرد. از طرف دیگر، بخش بزرگی از برنامه های صداوسیمای كشور ما مبتنی بر ترویج مصرف گرایی است و باید دراین باره فكر و از آن پیشگیری كرد؛ بنابراین، لازم است نقش وسایل ارتباط جمعی و رسانه ها در زمینه فرهنگ سازی و ارائه آگاهی درست در مورد مصرف وپرهیز از مصرف گرایی موردتوجه قرار گیرد.
به گزارش خاتون یار به نقل از ایسنا، مقاله "مصرف گرایی و عوامل جامعه شناختی مؤثر بر آن در میان جوانان شهر تهران" در شماره ۱۳ دوفصلنامه "پژوهش های جامعه شناسی معاصر"، در پاییز و زمستان ۹۷، به چاپ رسیده است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب