دسته بندی معیشتی خانوارهای ایرانی اعلام شد
۹ و چهار دهم میلیون خانوار یارانه بگیر کشور فقیرند
به گزارش خاتون یار بنا بر اعلام معاونت رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از مجموع ۲۴ میلیون و ۹۰۱ هزار و ۶۹۶ خانوار ایرانی یارانه بگیر، ۳۸ درصد فقیر، ۵۵ درصد متوسط و ۷ درصد برخوردار می باشند که سیاستگذار با استفاده از آن می تواند سیاست حمایتی متناسب با هر یک را به اجرا بگذارد.
به گزارش خاتون یار به نقل از ایسنا، طی دهه های گذشته تمامی دولت ها در جهت اجرای قانون اساسی کشور در مورد کاهش فقر و شکاف طبقاتی، برنامه های حمایتی و رفاهی گوناگونی را با صرف هزینه های بسیار بالا اجرا کرده اند که به سبب نبود پایگاه اطلاعاتی جامع و عدم شناسایی دقیق گروههای صدمه پذیر و مشخص نبودن فرآیند اجرا، موفقیت قابل ملاحظه ای در رسیدن به اهداف مدنظر نداشته و با انتقادات خیلی از سوی سیاست گذاران حوزه رفاه اجتماعی و عدم رضایت عمومی مواجه بوده اند.
چرایی راه اندازی پایگاه اطلاعات رفاه ایرانی ها و چالش های پیش روی آن به همین علت بود که پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان بنا به لزوم تجمیع اطلاعات اجتماعی، اقتصادی افراد و دهک بندی وضعیت درآمدی و دارایی های آنها در سال ۹۶ راه اندازی و سنجش وضعیت معیشتی خانوار برای تخصیص یارانه های حمایتی و معیشتی در سالهای اخیر به واسطه اطلاعات این پایگاه انجام شد؛ اما عدم همکاری دستگاههای مختلف برای در اختیار قرار دادن اطلاعات برخط را میتوان همچون چالش ها و دغدغه های پیش روی وزارت رفاه در راه ارتقای این پایگاه برشمرد.
با ابلاغ سیاست های کلی تأمین اجتماعی و امیدهایی که برای تحقق آن به وجود آمده است، تکمیل و ارتقای پایگاه اطلاعات رفاه ایرانی ها هم در دستورکار جدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار گرفته است؛ چون که یکی از الزامات استقرار نظام تأمین اجتماعی چندلایه، شکل دهی پایگاه اطلاعات است که تاکید شده باید با رعایت ملاحظات امنیتی در ارتباط با نیروهای مسلح و دستگاههای امنیتی کشور همراه باشد.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در روز چهارم اردیبهشت در همین زمینه اظهار داشت که « برخی دستگاه ها داده ها و اطلاعات آماری خویش را در اختیار این پایگاه قرار دادند، این سامانه هم اکنون فعال است و دهک بندی جامعه را مشخص می کند، البته ما به دنبال دریافت اطلاعات سایر دستگاه ها و ثبت داده های آماری آنها در سامانه هستیم.»
وی ادامه داد: « تا آن زمان که همه دستگاه ها به سامانه پایگاه رفاه ایرانی ها متصل شوند، دهک بندی در سیستم به صورت محتاطانه انجام می شود یعنی ما فرض کردیم که افراد خودرو، ملک، حساب بانکی، سهام و سفر خارجی ندارند، هر زمان که داده ها و اطلاعات آنها در سیستم ثبت گردد، دهک بندی ها اصلاح و تکمیل خواهد شد. ضمانت خوبی در تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ لحاظ شده و به باعث این تبصره همه دستگاه ها مکلف شدند تا اطلاعات خویش را در اختیار قرار دهند. تکمیل اطلاعات پایگاه رفاه ایرانی ها طبیعتاً احتیاج به همکاری همه دستگاه ها دارد و کمک رسانی به بخش های ضعیف و کم درآمد جامعه را تسهیل خواهد نمود.»
آخرین اطلاعات آماری انتشار یافته از جانب این وزارت خانه درباره وضعیت معیشتی خانوار ایرانی به دوماه گذشته باز می گردد؛ مروری بر گزارش «دسته بندی معیشتی خانوارهای ایرانی بر مبنای پایگاه اطلاعات رفاهی ایرانیان» که در معاونت رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تهیه و در اسفندماه ۱۴۰۰ انتشار یافته است، خواهیم داشت:
در مقدمه این گزارش آمده است که هدف این گزارش، عرضه یک تصویر کلی از وضعیت خانوارهای ایرانی و طبقه بندی آنها به صورت خلاصه و مختصر است، هم اکنون سیاست های توانمندسازی متناسب با هر یک از این گروه ها در دفتر مطالعات رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طراحی شده است که در گزارش هایی مجزا در دست انتشار است. در این گزارش از پرداختن به چرایی فقر و یا سیاست های فقرزدایی اجتناب می شود.
اجرای سیاست های حمایتی به منظور بهبود وضعیت معیشت مردم و کاهش فقر، نیازمند شناخت دقیقی از وضعیت رفاهی گروههای مختلف درآمدی است. بدون داشتن تصویری جامع از وضعیت درآمدی مردم و نیازهای آنان، نمی توان سیاست حمایتی مناسب با درجه ای از برخورد قابل قبول به هدف، به اجرا گذاشت. در همین راستا وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در جهت وظایف قانونی خود برای شناسایی فقرا و برنامه ریزی و اجرای سیاست های حمایتی، طی سالهای قبل، مبادرت به راه اندازی و تکمیل پایگاه اطلاعات رفاه ایرانی ها کرده است.
تابحال هم سیاست های حمایتی مختلفی برپایه اطلاعات به دست آمده از این پایگاه بر مبنای نیاز گروههای مختلف به اجرا گذاشته است. با این وجود پایگاه همچنان درحال تکمیل بوده و همواره تلاش می شود تا دسته بندی دقیق تری از خانوارها صورت گیرد. در این گزارش به صورت اجمالی دسته بندی خانوارهای ایرانی در سه طبقه «خانوارهای فقیر»، «خانوارهای متوسط» و «خانوارهای برخوردار» عرضه می شود. این دسته بندی بر مبنای آخرین داده های بروزرسانی شده در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانی ها صورت گرفته است.
معرفی پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان: پایگاه اطلاعات رفاه ایرانی ها را باید علاوه بر کاربرد اصلی آن که انجام آزمون وسع و شناسایی خانوارها برای طرح های مختلف حمایتی، زمینه ساز تحول قابل ملاحظه ای در زمینه محاسبات در ارتباط با شاخصهای فقر و رفاه، بعنوان ابزار کلیدی برنامه ریزی توسعه، در نظر گرفت. در این پایگاه اطلاعات در رابطه با خصوصیات اقتصادی و اجتماعی خانوار از قبیل بعد خانوار، مرد یا زن سرپرست بودن، دارایی از خودرو، ارزش خودرو، اطلاعات در رابطه با حساب بانکی از قبیل واریز، برداشت و خرید از کارت، وضعیت شغلی افراد، نوع بیمه و حقوق دریافتی، وضعیت بیمه پایه درمان و مواردی نظیر آن گردآوری شده و با همکاری سایر نهادها و سازمان ها به صورت مرتب بروزرسانی می شود. اطلاعات موجود در این پایگاه تا حد قابل قبولی، درک مناسبی از وضعیت درآمدی خانوارهای ایرانی را به دست داده و امکان طبقه بندی خانوارها به لحاظ درآمدی را فراهم می سازد.
دسته بندی خانوارهای ایرانی
دسته بندی خانوارها به منظور شناخت بهتر نیازهای هر گروه برای اجرای سیاست های حمایتی متناسب با هرگروه صورت می گیرد. در حال حاضر اطلاعات در رابطه با حساب بانکی افراد شامل واریز به کارت، خرید از کارت و مانده حساب در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانی ها بروزرسانی می شود. بنابراین، از این سو میتوان خانوارها را در دهک ها یا صدک های مختلف درآمدی طبقه بندی کرد.
اما باید توجه داشت که دهک درآمدی مرزبندی مشخصی برای خانوارها نبوده و به تنهایی نمی تواند بعنوان ملاک تمیز دادن خانوارها از یکدیگر مورد استفاده قرار گیرد. ازاین رو لازم است در کنار دهک، برای دسته بندی از سایر خصوصیت های خانوار هم بهره برد. به صورت کلی امکان شناسایی دقیق تر دهک های بالایی و دهک های پایینی بیشتر از دهک های میانی امکان پذیر است. از این رو در دسته بندی خانوارها، از معیاردهک میتوان برای شناخت دو سر توزیع درآمد خانوارها یعنی پردرآمدترین ها و کم درآمدترین ها بهره برده و برای سایر قسمت های توزیع، از سایر خصوصیت های خانوار بهره برد.
در دسته بندی صورت گرفته توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، قیودی چون جامع و مانع بودن، مرزبندی مشخص، قابلیت تدوین سیاست های حمایتی نقدی و غیرنقدی و تناسب با وضعیت درآمدی در نظر گرفته شده است. شایان ذکر است که در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، اطلاعات همه ایرانی ها دارای کدملی ثبت شده است. اما به لحاظ ساختار خانواده، تنها ساختار خانوارهای یارانه بگیر (یارانه نقدی ۴۵ هزار تومانی ) مشخص است. ازاین رو در این گزارش، تنها از اطلاعات خانوارهای یارانه بگیر استفاده شده است.
در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، اطلاعات درآمدی و معیشتی از جمعیت ۷۷٫۴ میلیون نفر یارانه بگیر در کشور جمع آوری شده و برپایه این اطلاعات یک دسته بندی از خانوارها صورت گرفته است.
در این دسته بندی خانوارها برپایه وضعیت درآمدی به سه گروه فقیر، متوسط و برخوردار تقسیم شده اند.
دسته بندی تفصیلی خانوارها در جدویل ذیل قابل مشاهده است:
در جدول بالا خانوارها بر مبنای تلفیقی از وضعیت شغلی و درآمدی در گروههای فقیر، متوسط و برخوردار طبقه بندی شده اند. منطق دسته بندی به این صورت بوده که ابتدا همه خانوارهای دهک دهم جدا شده و در گروه برخوردار قرار گرفته اند. همه متغیرهای درآمدی این خانوارها از قبیل درصد برخورداری از خودرو، ارزش خودرو، میانگین های واریز به حساب و خرید از کارت (که در پایگاه اطلاعات رفاه موجود است) نشان داده است که این گروه تفاوت چشمگیری با دهک های پایین تر داشته و ازاین رو قابل جداسازی است.
در پایین جدول توزیع نیز، خانوارهایی فقیر شناسایی شده اند که دو شرط از سه شرط، «بودن در پنج دهک اول»، «تحت پوشش نهاد حمایتی بودن» و «فاقد درآمد ثابت بودن» را داشته باشند.
در دسته بندی خانوارهای طبقه متوسط هم ویژگی شغلی ملاک قرار داده شده است که در ادامه برای هر دسته از خانوارها توضیح داده خواهد شد.
وضعیت و روند شناسایی خانوارهای فقیر
تنها ۳۰ درصد خانوارهای فقیر زیر پوشش نهادهای حمایتی هستند
خانوارهای فقیر، خانوارهایی هستند که دو شرط از سه شرط زیر را داشته باشند؛
-عضو پنج دهک اول
-تحت پوشش نهاد حمایتی
- فاقد درآمد ثابت
با این سه شرط، حدود ۹٫۳ میلیون خانوار فقیر شناسایی شده اند. دسته بندی این خانوارها به دو گروه زیر پوشش (شامل ۲٫۸ میلیون خانوار که ۳۰ درصد از کل خانوارهای فقیر را تشکیل می دهد) و فاقد پوشش نهاد حمایتی (شامل ۶٫۶ میلیون خانوار و ۷۰ درصد از کل خانوارهای فقیر)، این امکان را به دست می دهد تا سیاستگذاری متناسب برای هر گروه به اجرا گذاشته شود.
بعنوان مثال با وجود آنکه خانوارهای زیر پوشش نهاد حمایتی به صورت متوسط در دهک پایین تری قرار داشته و سایر متغیرهای اقتصادی آنها هم پایین تر از خانوارهای فقیر غیرتحت پوشش است، اما به لحاظ برخورداری از بیمه پایه درمان وضعیت بهتری دارند و ازاین رو اگر مقرر است گروهی بعنوان اولویت در طرح پوشش بیمه همگانی قرار گیرد، خانوارهای فقیر فاقد پوشش نهادهای حمایتی هستند.
به طورکلی سیاست هایی مانند بررسی آزمون وسع و معرفی برخی خانوارهای فاقد پوشش به نهادهای حمایتی، پوشش گسترده بیمه پایه درمان، پشتیبانی از کودکان دارای سوءتغذیه، طرح اشتغال عمومی و حمایت نقدی اعتباری به منظور خرید کالای اساسی برای گروه خانوارهای فقیر پیشنهاد می شود.
شناسایی ۱۳.۹ میلیون خانوار در طبقه متوسط
در مجموع تعداد ۱۳٫۹ میلیون خانوار در طبقه متوسط قرار دارند که برپایه نوع شغل آنها، قابل طبقه بندی بوده و به پنج دسته زیر تقسیم می شوند
- کارکنان و مستمری بگیران دولت (۲٫۲ میلیون خانوار، ۱۵٫۸ درصد از کل خانوارهای متوسط)
- کارگران و مشاغل خصوصی (۶ میلیون خانوار، ۴۳٫۳ درصد از کل خانوارهای متوسط)
- بازنشستگان ( ۲٫۴ میلیون خانوار، ۱۷٫۳ درصد از کل خانوارهای متوسط)
- فاقدین درآمد ثابت (۳ میلیون خانوار، ۲۱٫۷ درصد از کل خانوارهای متوسط)
- زیر پوشش نهادهای حمایتی ( ۲۷۷ هزار خانوار، ۲ درصد از کل خانوارهای متوسط)
منطق این دسته بندی به این صورت است که به طورکلی کارمندان و مستمری بگیران دولت از امنیت و پایداری شغلی بالاتری برخوردار بوده و کمتر از سایر گروه ها تحت تاثیر شوک ها و رکودهای اقتصادی قرار می گیرند و به صورت معمول تحت هر شرایطی حقوق و مستمری ثابت را دریافت کرده و سالیانه افزایش در حقوق و دستمزد دارند. ازاین رو سیاست های متناسب با این گروه، متفاوت از سایر گروه ها خواهد بود.
بعد از کارمندان دولت، کارگران و مشاغل خصوصی (که شغل رسمی دارای بیمه دارند، ) به لحاظ امنیت شغلی قرار دارند. این گروه هرچند از شوک های اقتصادی متأثر می شوند، اما حداقل در صورت از دست دادن شغل می توانند زیر پوشش بیمه بیکاری قرار گیرند.
بازنشستگان (به جز بازنشستگان دولتی) در مرتبه بعدی قرار دارند. این گروه به لحاظ امنیت شغلی وضعیت مناسبی دارند اما از یک طرف به سبب خصوصیت های سنی نیازمند برنامه های حمایتی ویژه هستند و از سوی دیگر امکان افزایش درآمد در این گروه نسبت به سایر گروه ها به سختی میسر است.
در مرحله دیگر، فاقدین درآمد ثابت قرار دارند. در این گروه هم افراد با درآمد نسبتا بالا قرار داشته و هم افرادی با درآمد پایین تر، اما خصوصیت یکسان همه آنها این است که به شدت تحت تاثیر شوک های اقتصادی قرار داشته و امنیت شغلی بسیار پایینی دارند.
گروه آخر تحت پوششین نهاد حمایتی هستند. تعداد اندکی خانوار هستند که زیر پوشش نهادهای حمایتی قرار دارند، اما بنظر می رسد به لحاظ درآمدی جزو دسته بندی فقیر قرار نمی گیرند و ازاین رو لازم است تا آزمون وسع مجدد صورت گیرد.
دسته بندی برپایه نوع شغل سبب می شود تا سیاست متناسب با هریک از گروه ها در مواقعی که نیاز است به اجرا گذاشته شود. همینطور در نهایت راستی آزمایی دسته بندی خانوارها برپایه دهک که در انتهای این گزارش هم عرضه شده، نشان داده است که طبقه بندی بر حسب شغل تا حد خوبی می تواند وضعیت خانوارها را نشان دهد. شایان ذکر است که از همه گروههای شغلی، دهک دهم جدا شده و در طبقه برخوردار قرار گرفته است.
وضعیت و روند شناسایی خانوارهای برخوردار
۱۹ درصد خانوارهای برخوردار «کارمند» دولتند
خانوارهای یارانه بگیردهک دهم در گروه خانوارهای برخوردار قرارگرفته اند. خانوارهای این گروه به دو دسته کارمندان دولت (۳۲۷ هزار خانوار و ۱۹ درصد از کل خانوارهای برخوردار) و غیرکارمندان دولت (۱٫۳ میلیون خانوار و ۸۱ درصد از کل خانوارهای برخوردار) تقسیم می شوند. سیاست متناسب با این گروه حذف از دریافت یارانه نقدی و در اولویت قرار گرفتن پرداخت مالیات بر مجموع درآمد شخصی است.
راستی آزمایی دسته بندی خانوارها برپایه دارایی، سفرخارجی و...
دهک بندی در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانی ها برپایه شاخص هایی چون دارایی ها، حقوق، بیمه، سفر خارجی، مالکیت خودرو و منزل و میانگین واریز سالانه به حساب سرپرست و اعضای خانوار در سال های ۹۵ تا ۹۸، تراکنش خرید بانکی در سالهای ۹۸ و ۹۹ انجام گرفته و برپایه آن، جمعیت یارانه بگیرها به ۱۰ قسمت تقسیم شده است. دهک اول ۱۰ درصد جمعیتی است که کمترین برخورداری از شاخصهای فوق را داشته و دهک دهم، ۱۰ درصد جمعیتی است که بالاترین برخورداری را داشته است.
زمانی که دسته بندی خانوارها برپایه وضعیت شغلی و درآمدی را با دهک بندی تطبیق می دهیم، بنظر می رسد که دسته بندی فوق (جدول ۳) تفکیک نسبتا مناسبی از وضعیت خانوارها به دست می دهد به نحوی که بدون استفاده مستقیم از دهک، دسته بندی شغلی خانوارها تطابق مناسبی با دهک آنها دارد.
به گزارش خاتون یار به نقل از ایسنا، در جمع بندی این گزارش هم آمده است که در این مطالعه خانوارهای ایرانی در سه دسته فقیر، متوسط و برخوردار قرار گرفتند. در دسته بندی خانوارها، متوسط دهک درآمدی خانوارهای فقیر ۲٫۷، خانوارهای متوسط ۶٫۵ و خانوارهای برخوردار ۱۰ است. برپایه این دسته بندی، از مجموع ۲۴ میلیون و ۹۰۱ هزار و ۶۹۶ خانوار ایرانی یارانه بگیر، ۳۸ درصد فقیر، ۵۵ درصد متوسط و ۷ درصد برخوردار می باشند که سیاستگذار با بهره گیری از آن می تواند سیاست حمایتی متناسب با هر یک را به اجرا بگذارد.
منبع: khatoonyar.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب