اما و اگرهای جوانان بوشهر برای اختتام تجرد
ازدواج بموقع یکی از مولفه های است که برای فرار فردای جامعه از چاله جمعیتی بر آن تاکید بسیار می شود و قانون جوانی جمعیت هم برای مساعدت با آن تسهیل کننده هایی را پیشنهاد کرده است، اما تحقق این مهم با اما و اگرهایی روبرو است که واکاوی آن به ویژه در استانی چون بوشهر ضروری به نظر می آید.
به گزارش خاتون یار به نقل از خبرگزاری ایرنا، تشکیل نهاد خانواده و ازدواج در سراسر تاریخ زندگی بشر چنان پایگاه محکمی دارد که هیچ جایگزینی برای آن یافت نشده است؛ در ۲ بعد فردی و اجتماعی، آرامش و استمرار را برای جامعه به ارمغان می آورد و ضامن سلامت زندگی اجتماعی است.
افزایش سن ازدواج و کاهش میزان عمومی آن، در همراهی با کاهش نرخ باروری و البته افزایش نسبی آمار طلاق، به تهدیدی برای جوانی و پنجره طلایی جمعیت امروز ایران تبدیل گشته و واکاوی دلیلهای و سپس کوشش برای حل آنرا چاره ناپذیر ساخته است.
گفته شد بررسی اما و اگرهای ازدواج در بوشهر اهمیتی ویژه دارد؛ نگاهی به آمارهای جمعیتی بوشهر درباره این شاخص نشان میدهد که بوشهر در بین پنج استانی است که ازدواج عمومیت کمتری در آن دارد.
بر اساس آمار اداره کل ثبت احوال استان بوشهر، میزان عمومی ازدواج در آخرین بررسی در این استان ۵.۵ است، میزانی که بوشهر را در رتبه ۲۸ کشور و در بین پنج استان با پایین ترین میزان ازدواج جای داده است.
همچنین آمارها می گوید: میانگین سن ازدواج نیز که در همه کشور رو به افزایش گذاشته است در استان بوشهر هم به ۳۰ سال و هشت ماه برای زوج رسیده و در شهرستان پرجمعیت دشتستان مرز ۳۲ سال را نیز گذرانده است.
به این آمار نگران کننده باید این را هم افزود که بوشهر در کنار استانهای کرمانشاه و خوزستان بیشترین میزان تجرد قطعی را به ویژه در بین دختران دارد؛ آنطور که انیسه خزعلی معاون امور زنان و خانواده رییس جمهور در مسافرت استانی به بوشهر اعلام نمود: تجرد قطعی در استان بوشهر بطور تقریبی ۲ برابرمیانگین کشوری است.
این شاخصه های جمعیتی بگفته خزعلی از "مسائل جدی" استان بوشهر است که باید درباره آن چاره اندیشی شود.
مسئولان اجرائی و فرهنگی استان بوشهر در گفت و گو با ایرنا، طیفی از مسائل فرهنگی تا اقتصادی را مطرح کرده اند که از نظر آنها هر یک نوعی سد راه ازدواج بموقع جوانان می شود و نیازمند اقدام فوری هستند.
هرچند دلایلی که برای کاهش آمار ازدواج و راهکارهایی که برای ترویج آن مطرح شده، در ارتباطی چند وجهی با یکدیگر مرتبط هستند اما بمنظور پیشبرد منظم تر بحث، آنها را در سه دسته کلی دلیلهای مربوط به سبک زندگی نوین، تغییرات نگرشی و ادراکی و مسائل اقتصادی و معیشتی دسته بندی کردیم.
کاستی های اقتصادی؛ متهم ردیف اول
نداشتن مسکن و اشتغال و پیشی گرفتن هزینه های زندگی متاهلی از درآمد از دلایلی است که به اعتقاد مسئولان و کارشناسان جوانان را برای گام نهادن به سمت تشکیل خانواده و پذیرفتن مسئولیت اقتصاد خانوار دو به شک کرده است.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری بوشهر با اشاره به آمارهای کاهشی ازدواج، می گوید که این اطلاعات به تنهایی برای طرح مساله و نمایاندن یک چالش اجتماعی کافی است؛ یک چالش کارکردی در نهاد خانواده و خیلی از دستگاه های دخیل که در طول سالهای متمادی شکل گرفته است و این سوال را مطرح می کند دلیلهای این کاهش چیست؟
به اعتقاد عباس موسوی نژاد مشکلات اقتصادی می تواند اولین پاسخی باشد که به ذهن می رسد؛ تامین هزینه های اولیه برای تشکیل خانواده مانند مسکن، هزینه عقد و عروسی، جهیزیه و هزینه های جاری زندگی برای خیلی از جوانان و خانواده ها بسیار دشوار است.
او ادامه می دهد: نرخ افزایش قیمت این کالاها و خدمات بیش از افزایش سطح درآمد خانواده است و بدین سبب تاثیر مجموعه عوامل اقتصادی در به هم ریختن آرامش روانی، کاهش تاب آوری و ایجاد اختلاف قابل انکار نیست.
مدیرکل ورزش و جوانان استان بوشهر نیز نداشتن شغل و مسکن مناسب را از اولین دلایلی عنوان می کند که می تواند در پایین بودن میزان عمومی ازدواج نقش آفرینی کند.
به گفته احمد بهروزیان فر امروز مشکلات و فشارهای اقتصادی در همراهی با نداشتن شغل و مسکن سبب می شود تا جوانان در اقدام بهنگام برای ازدواج تردید کنند.
نقش آفرینی سبک زندگی امروزی
سبک زندگی مورد پسند و انتخاب جوانان از عواملی است که در کنار مشکلات اقتصادی مانند میزان درآمد و توان مالی جوانان عاملی است که از نظر مسئولان و کارشناسان به عاملی مخل برای ازدواج تبدیل گشته و سن ازدواج را به ویژه برای پسران افزایش داده است.
فراگیر شدن رسم و رسومات پرخرج، لازم دانستن زندگی تجملاتی و پرزرق و برق که گاهی از طرف فیلم ها و سریال های داخلی و خارجی نیز دامن زده می شود از مواردی است که مدیرکل ورزش و جوانان استان بوشهر بعنوان عواملی برای کاهش ازدواج بیان کرد.
معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان بوشهر می گوید: فراگیری این سبک زندگی مبتنی بر خودنمایی و به دور از قناعت و ساده زیستی از مولفه هایی است که نه فقط ازدواج را به تاخیر انداخته است بلکه هدف نهایی آنرا نیز متاثر کرده است.
حجت الاسلام محمد قادری معتقد است: این تغییر سبک زندگی در حالی رخ داده است که فرهنگ ایرانی و اسلامی با این شیوه مبارزه می کند و با ساده زیستی به دنبال افزایش کیفی زندگی به سمتی است که تامین کننده آرامش و تکمیل کننده زندگی فرد باشد.
به اعتقاد وی در این شرایط تحمل شرایط دشوار شاخصه ازدواج می شود و مرد بجای همسرداری و تربیت فرزند مجبور است برای تامین هزینه های این سبک زندگی در چند نوبت کار کند و بجای این که لذت در کنار هم بودن و آرامش را تجربه کند، از ازدواج دشواری نصیب او می شود.
یکی دیگر از دلایلی که می توان آنرا در این دسته گنجاند، موردی است که مدیرکل ورزش و جوانان و امور اجتماعی استانداری مطرح کردند؛ تمایل جوانان به ویژه دختران به ادامه تحصیل و گمان این که با شروع زندگی مشترک و بوجود آمدن تعهدات زندگی متاهلی امکان ادامه تحصیل از آنها سلب می شود از دلیلهای افزایش سن ازدواج است.
موسوی نژاد می گوید: در ادامه نیز با بالا رفتن سطح تحصیلات سطح توقعات و انتظارات به شکلی بالا رفته است که موقعیت مناسبی برای ازدواج نمی یابند.
پیدا و پنهان تغییر ادراک و نگرش به ازدواج
مسئولان بوشهری در ادامه طیفی از دلایلی را طرح کردند که می توان گفت منشا همگی تغییر نگرش عمومی به ازدواج و کارکردهای این نهاد حیاتیست.
با کمی تامل، به سختی می توان گفت تنهاترین یا حتی با اهمیت ترین دلیل کاهش آمار ازدواج و افزایش طلاق مباحث اقتصادیست و چنانچه موسوی نژاد نیز به آن اذعان دارد اگر چنین تصور شود در تحلیل و برنامه ریزی گرفتار اشتباه خواهیم شد.
او می گوید: دقت در رابطه دوره های تورم و گرانی با آمار ازدواج ها در همان دوره یا دقت و بررسی رابطه افرادی که از نظر مالی مشکلی ندارند و با تعداد ازدواج در این جامعه آماری، توجه ما را به دلیلهای دیگری معطوف می کند؛ عوامل نگرشی، فرهنگی، اجتماعی، هویتی و ارتباطات میان فردی.
از نظر موسوی نژاد تسهیل ارتباطات و ایجاد همگونی فرهنگ ها از با اهمیت ترین عوامل تغییر نگرش ها و جا به جایی فرهنگی به شمار می رود؛ تغییری که موجب کاهش تمایل به ازدواج و افزایش طلاق شده و نگرش جامعه به خیلی از ارزش های دیگر مانند احترام به پدر و مادر و بزرگترها، تقدس خانواده، عادی انگاری طلاق وازدواج سفید را هم تغییر داده است.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری بوشهر اذعان می کند: در این نوع نگرش و در این تغییر فرهنگی، خانواده سنتی خیلی از کارکردهای خود مانند تامین امنیت، حمایت، تامین نیازهای مادی و عاطفی را از دست می دهد و راه های جایگزینی مطرح می شوند.
نداشتن توجه لازم به ازدواج فرزندان از طرف خانواده ها، زود دانستن ازدواج برای تازه جوان ها از دیگر مواردی است که بهروزیانفر مطرح و اظهار می کند: این عوامل همراه با اظهار نیاز نکردن جوانان به ازدواج در محیط خانواده بعنوان عواملی برای تاخیر در ازدواج نقش ایفا می کنند.
او ادامه می دهد: ضعف انگیزه برای ازدواج و ترس ازآن در نتیجه مقایسه با تجارب تلخ اطرافیان از دیگر دلایلی است که تمایل جوانان را به انتها تجرد خود می کاهد.
راهکارها و بایدهایی برای افزایشی کردن ازدواج
راهکارهایی که مسئولان بوشهری برای اختتام دادن به آمار کاهشی میزان عمومی ازدواج و بهبود جایگاه استان از این نظر ارائه کرده اند بطور نسبی با دلایلی مطرح شده تناظر دارد و هر یک معطوف به از میان برداشتن گروهی از مشکلاتی است که سد راه ازدواج به هنگام دختران و پسران است؛ هر چند نباید از نظر دور داشت که دلیلهای مطرح شده نظرهایی است که میزان اثر گذاری هر یک نیازمند سنجشی دقیق تر است.
برخی از راهکارهای مطرح شده برای فائق آمدن بر مشکلات اقتصادی به یاری جوانان می آید و برخی در صدد ترویج سبکی از زندگی است که دستیابی به آن آسان تر باشد و برخی هم تغییر نگرش مخل ازدواج را هدف قرار داده است.
مدیرکل ورزش و جوانان استان بوشهر معتقد می باشد که اقدام دستگاه های فرهنگی به ویژه رسانه ها اهمیت بالایی در شکل دهی به صورتی نگرش در بین جوانان و خانواده ها است که راه را بر ازدواج آنها هموار می کند.
از نظر او فعال شدن اصحاب قلم در امتداد ترویج فرهنگ ازدواج، سوق دادن نگرش خانواده ها به اهمیت دادن به ازدواج فرزندان و ایجاد حس اطمینان به صلاحیت تازه جوان ها، کوشش برای کاهش ترس جوانان از ازدواج، اصلاح فرهنگ شغلی و محترم شمردن همه شغل هایی که درآمد حلال دارند، نقد فرهنگ اشتباه لزوم ازدواج فرزند بزرگتر پیش از کوچکتر و ایجاد شرایطی که دختران پس از ازدواج نیز بدون دغدغه حق ادامه تحصیل و پیشرفت شغلی را داشته باشند، از راهکارهایی است که باید ساز و کار لازم برای تحقق آن فراهم گردد.
از نظر مدیرکل امور اجتماعی استانداری بوشهر اما کوشش برای یافتن راهکار این "مشکل جدی" سهل و ممتنع است.
به گفته او نگاهی به دلیلهای مطرح شده، چند پاسخ را پیش روی ما قرار می دهد اما اجرائی کردن راه حل ها برنامه مفصلی می طلبد.
موسوی نژاد توضیح می دهد: مسلم است وقتی گفته میشود فقر از عوامل کاهش ازدواج است، باید برای افزایش، فقر را چاره کرد، برای رفع فقر باید شغل ایجاد کرد و برای ایجاد شغل باید سرمایه جذب کرد، نیازمند امنیت سرمایه گذاری است و این پروسه ادامه دارد؛ این عوامل سلسله وار بدون درک مشترک مسئولان از وجود مساله و توافق آنها بر سر راهکارهای حل آنها، بدون برنامه ریزی جامع و مفصل و بدون عزم جدی و راسخ و روحیه جهادی قابل حل نیست.
بنابراین او برای برداشتن مشکلات اقتصادی از پیش پای ازدواج جوانان، تاکید می کند که لازرم است برنامه ریزان اقتصادی هر چه سریعتر زمینه رشد و توسعه اقتصادی را فراهم آورند.
او هم مانند بهروزیان فر نقش نخبگان فرهنگی، رسانه ها و ادبیات را تغییر نگرش ها و خرده فرهنگ هایی که سد راه ازدواج شده اند، اثرگذار می بیند.
موسوی نژاد معتقد می باشد که استفاده از فرهنگ و ادبیات غنی دینی، اسلامی و ایرانی باید در ترویج اهمیت و تقدس خانواده بصورت جدی در دستور کار قرار گیرد.
او می گوید: در این جهت استفاده از ظرفیت مبلغان و متخصصان حوزوی و دانشگاهی، تلاش جهادی رسانه ها و برنامه ریزی مسئولان فرهنگی برای ارائه الگوهای دینی و اسلامی خانواده و معرفی سبک زندگی اسلامی ایرانی به جوانان ازامی است.
از نظر مدیرکل امور اجتماعی استانداری بوشهر معرفی جوانان، بانوان و خانواده های موفق در حوزه های مختلف فرهنگی، ورزشی، هنری و علمی که در عین حال حافظ فرهنگ و شئونات اسلامی ایرانی هستند نیز می تواند راهگشا باشد.
ترویج فرهنگ ازدواج آسان، شاید نزدیک ترین راه
ترویج و فراهم کردن بستر "ازدواج آسان" یکی از آنهایی بود که مسئولان بوشهری بر آن اتفاق نظر داشتند؛ موسوی نژاد معتقد می باشد که ترویج ازدواج آسان باید از اولویت های تبلیغی این حوزه باشد به شکلی که تغییر نگرشی در جامعه صورت گیرد تا از سخت گیری و چشم وهم چشمی در ازدواج و جریان زندگی جلوگیری شود، بهروزیان فر می گوید: فرهنگسازی ازدواج آسان و تشویق افراد شاخص، شناخته شده جامعه و افراد متمکن به ازدواج آسان و بدون تجمل و آشتی مردم با نظر دین در مورد آسان گیری ازدواج و بازگشت به سیره دوده باید مورد توجه قرار گیرد و قادری معتقد می باشد که باید بیشتر بر هدف ازدواج که ایجاد امنیت و طیب خاطر برای جوانان است تاکید شود تا مبادا در بین سبک زندگی حاضر این هدف متعالی گم شود.
مدیرکل ثبت احوال استان بوشهر هم از برنامه های این اداره کل برای ترویج این سبک ازدواج می گوید: به دنبال تصویب قانون جوانی جمعیت و خانواده و تاکید رهبر معظم انقلاب بر تسهیل شرایط ازدواج جوانان و تشویق به فرزندآوری، طرح ازدواج آسان اواخر سال قبل در دستور کار ثبت احوال بوشهر قرار گرفت و امیدواریم با اقدامات موثر جوانی جمعیت را در این استان حفظ نماییم.
اسکندر پاسالار می گوید: بنا شده است تا ۲۲۰ زوج جوان آماده ازدواج که در تامین هزینه این مراسم مشکل دارند، برای شروع زندگی مشترک خود به مشهد مقدس اعزام شوند و اعطای تسهیلات به آنها هم از دیگر برنامه ها است.
معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان بوشهر از سخن از فعالیت نظری و عملی شبکه امامت، فعالیت خودجوش هیئات مذهبی و شبکه نهضت پیشرفت بانوان برای ترویج این سبک پسندیده می گوید.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری بوشهر معتقد می باشد استفاده از ظرفیت خیرین حوزه ازدواج می تواند کمک شایانی در این امر کند چونکه در خیلی از موارد جوانان با اندک سرمایه اولیه تمایل به شروع زندگی مشترک دارند و با استفاده از ظرفیت خیرین و گروههای جهادی و سازمان های مردم نهاد اینها قابلیت تحقق بخشید.
استفاده از ظرفیت سالن ها و خانه های جوان و سایر فضاهای در اختیار برای برگزاری مراسم ازدواج ساده، تولید محصولات رسانه ای با موضوع زندگی ساده، پرهیز از تجملات و ازدواج به هنگام و ارائه مشاوره رایگان قبل از ازدواج نیز تعدادی از گام هایی است که بگفته بهروزیانفر، اداره کل ورزش و جوانان برداشته تا ازدواج آسان شود.
کاهش امار ازدواج، زیر ذره بین
با همه آن چیزی که حاصل بررسی کارشناسانه مدیران استانی بود ولی حالا بررسی دقیق تر و مبتنی بر تحلیل آماری کاهش تمایل به ازدواج در بین دختران و پسران ساحل نشین خلیج فارس شروع شده است.
بر این اساس بگفته مدیر کل ثبت احوال استان بوشهر مقرر است کارگروه "تحقیق و پژوهش" به ریاست رییس دانشگاه خلیج فارس بررسی کارشناسانه ای از فاکتورهای جمعیتی استان بوشهر داشته باشد تا راهکارهای ارائه شده بر آن مبنا مسیر اجرا را جدتر از پیش شروع کند.