مشكلات دختران امروزی در جامعه امروز ایران
خاتون یار: فردا تولد حضرت معصومه(س) و در تقویم ها «روز دختر» نامگذاری شده است؛ دخترانی كه دغدغه هایشان كم نیست و آرزوهای برخی شان شاید دست نایافتنی؛ بااینكه آنها برای رسیدن به موفقیت و رفع موانع پیش رویشان تلاش می كنند، اما باور دارند كه تا فتح قله برابری ها، راه ناهموار و طولانی است.
نمیدانم وقتی از چالش های پیش روی دختران در جامعه سخنی به میان می آید دقیقاً چه چیزی در ذهنتان نقش می بندد؟ امنیت؟ آزادی؟ اشتغال؟ رفع شكاف جنسیتی یا …؟ اما همیشه گفته اند و ما نیز شنیده ایم كه دختران و زنان ایرانی طی سال های اخیر توانسته اند پیشرفت قابل توجهی كسب كنند؛ بااینكه این جمله حرف جدید و سوژه قابل انكاری نیست، اما اینكه آنها برای فتح قله موفقیت باید از چه موانعی عبور كنند و با چه چالش هایی مواجه شوند، دغدغه اصلی آنهاست.
روز دختر بهانه ای شد تا به سطح شهر بروم و پای حرف ها و خواسته های دختران بنشینم. آنچه در ادامه می آید گوشه ای از ناگفته های دختران سرزمینمان است:
به گزارش خاتون یار به نقل از ایسنا، «پریناز» ۱۷ ساله كه هر سال برای آمدن روز دختر ذوق گرفتن هدیه از مادربزرگش را داشته، امسال بطور كلی این روز را فراموش كرده و همه دغدغه اش كنكور است. وقتی از او می خواهم از مشكلات و آرزوهایش بعنوان یك دختر در جامعه بگوید، می خندد و صدای قهقه اش در بین تلاطم افكارش ناپدید می شود و می گوید: «من الان همه دغدغه ام كنكوره و وقت نمی كنم به چیز دیگه ای فكر كنم» چند ثانیه ای به زمین خیره می شود و به محض اینكه به یاد مشكلات بزرگترش می افتد می گوید: «میدونی چیه؟ من مامان بابام كیش زندگی می كنن و خودم تهرانم، این دغدغه مالی و هزینه های خونه رو كه همیشه احساس كردم، به نظرم مشكل زندگی من بیشتر جنبه فرهنگی داره، من بیشتر با خانواده ام مشكل دارم و فكر می كنم فرهنگمون بوده كه این اتفاقاً تو زندگی من رخ بده. هرچند كه خودم خواستم از پدر و مادرم جداشم چون حرف همو نمی فهمیدیم.»
ادامه می دهد: «از وضعیتم راضی نیستم اما مجبور بودم بین بد و بدتر، بد رو انتخاب كنم. چرا باید شكاف بین نسلی و تفاوت فرهنگی بین نسلی آنقدر عمیق باشه كه پدر و مادرم نتونن حرف ها و نیازهای یه دختر رو بفهمن؟»، من تك بچه ام و همه زندگیم رو اهتمام كردم برای تغییر افكار پدر و مادرم تلاش كنم، اما وقتی خودشون نمی خوان من كه كاری از دستم برنمیاد».
پریناز اما همیشه یك كاش در زندگی اش وجود داشته است، اینكه ای كاش" زندگی اش اینطور نبود… ای كاش فرهنگ جامعه اش تغییر می كرد و ای كاش خانواده اش به خاطر فرهنگ سنتی عرصه را بر او تنگ نمی كردند تا بتواند زندگی راحت تری داشته باشد.
«ساناز» یكی دیگر از دختران این سرزمین است كه بااینكه در زندگی اش با مشكلات زیادی دست و پنجه نرم كرده و هر روز از فروش دستبندبافته هایش در كنار خیابان پول درمی آرود، اما تمایلی به صحبت كردن ندارد و می گوید: «از چی باید حرف بزنم؟، اصولاً صحبت های ما دخترا شنیده نمی شه…، به نظرم مسئله دختر امروز ما با مسئله زن امروز و جوان امروز مشتركه.» او به صورت كلی سوژه نبود آزادی را مشكل اصلی اش بیان می كند و بعد از آن هم سكوت.
«فاطمه» ۲۶ ساله و «محدثه» ۲۸ ساله نیز دخترانی هستند كه مشكل اصلی دختران جامعه را "امنیت" می دانند، فاطمه می گوید: «اون خطری كه تو جامعه یه دختر رو تهدید می كنه، هیچوقت یه پسر رو تهدید نمی كنه. سوژه بحث احساس امنیت است».
محدثه با تأیید حرف فاطمه، صحبت های وی را قطع می كند و می گوید: «ای كاش سطح فرهنگ مردم بالاتر می رفت و دید مردم بازتر می شد، هنوز در جامعه دخترها رو ضعیف تر می دونن، حرف شنوی كه از پسرها وجود داره رو از دخترها نمی بینیم، البته از اول همچنین بوده و روال جامعه به همین شكل ادامه پیدا كرده و در دوره ای كه زن و مرد هردو پیشرفت كردن هنوز برابری وجود نداره.»
«سمیه» كه امسال روزهای آخر دوران كارشناسی ارشدش را می گذراند، به ایسنا می گوید: «من یك برادر بزرگ تر از خودم دارم كه ازدواج كرده و شهر دیگه ای زندگی می كنه، بیشتر نگرانی ام از آینده والدینم هست، اینكه پس از ازدواجم چه كسی از اونها مراقبت می كنه.»
او كه این روزها دغدغه اش امنیت شغلی، ازدواج و آینده خود و خانواده اش شده، ادامه می دهد: «من مادر آینده این جامعه هستم و باید محكم تر از این حرفا باشم، باید روی انرژی خودم كار كنم و مثبت نگر باشم، به نظرم برای رسیدن به اوج، مسیری طولانی دارم البته قبلاً مثبت نگر بودم اما چند وقت اخیر به خاطر نبود بازار كار در رشته تحصیلی ام این دیدگاه در من كمتر شد.»
«نسرین» و «زهرا» نیز كه چند سالی از دوستی شان با یكدیگر می گذرد، حدوداً ۲۰ سال دارند؛ وقتی از آنها می خواهم از دغدغه هایشان بعنوان یك دختر بگویند، چند ثانیه ای می خندند و به فكر فرو می روند، گویی نمی دانند از كدامشان بگویند، زهرا اما پس از چند ثانیه به نسرین نگاه می كند و می گوید: «من بعنوان یك دختر در جامعه امروز چندان احساس محدودیت نمی كنم، اما به نظرم برای همه جوانها دغدغه مشتركی وجود دارد و آن هم عدم امنیت شغلی است.» نسرین صحبت زهرا را قطع می كند و می گوید: «مثلاً داداش و زن داداش من هردو تو یه شركت مشغول به كارند، اما زن داداشم همیشه می گه احترامی كه در محل كار به شوهرش گذاشته می شه رو به اون نمی ذارن. به نظرم هنوز نگاه تبعیضی میان دختر و پسر وجود داره و اون ارزشی كه برای پسرها قائل اند برای دخترها كمتر هست، البته نمی شه گفت دخترها تو كشور اصلاً پیشرفتی نكردن، اما هنوز بین بعضی ها نگاه برابری میان دختر و پسر جا نیفتاده».
او با اشاره به اینكه در كشورم احساس آزادی بسیاری دارم و از این مساله رضایت دارم، می افزاید: به نظرم به اندازه كافی آزادی در كشور هست و بیشتر از اندازش تفریط محسوب میشه. مگه دیگه چی می خوایم؟.
اما مهرداد فلاطونی- روانشناس اجتماعی در گفت و گو با ایسنا، از دیدگاه روانشناسی به مسئله دختران در جامعه می پردازد و با اشاره به اینكه دغدغه ها و چالش های دختران نسبت به سایر اقشار جامعه رنگ و بوی خاصی دارد، بیان می كند: نقش دختران در جامعه ایران به سبب داشتن تفكر چند بعدی، در حال پررنگ شدن است، اگر آنها بتوانند بر روی استعدادهای بالقوه خود تمركز بیشتری داشته باشند بطور حتم در آینده ای بسیار نزدیك می توان ادعا كرد كه دختران نسبت به مردان شایسته تر و لایق تر هستند.
فلاطونی درباره جایگاه دختران در جامعه توضیحاتی ارائه می كند و می افزاید: دختران ما در جایگاه امروز بسیار متفاوت تر از دختران گذشته می اندیشند و این تغییر دیدگاه یعنی آنها توانسته اند قسمتی از جایگاه اصلی خودرا بیابند. بااینكه هنوز دختران در بخش هایی با نابرابری و تبعیض در جامعه دست و پنجه نرم می كنند اما نباید این را فراموش كرد كه رفع كامل مشكلات پیش روی دختران یك دفعه اتفاق نمی افتد و نیازمند روند تدریجی است؛ بطور كلی تغییرات هر جامعه ای باتوجه به زیرساختارها، نرم افزارها و سخت افزارهای موجود رخ می دهد.
وی می افزاید: دختران امروز جامعه نسبت به سالهای گذشته محرزتر شده اند و حضور آنها در دانشگاه های عالی یكی از نمونه های ارتقاء آنها در جامعه محسوب می شود، اما اینكه آنها چقدر خودرا باور دارند و به خود بها می دهند؟ یكی از مسائل مطرح جامعه دختران است. این درحالیست كه اغلب آنها در این زمینه، جامعه را مقصر می دانند. اساساً زمانی كه قسمتی از جامعه (دختران) خودرا باور نداشته باشند و ندانند كه در چه جایگاهی قرار دارند، شرایط و ساختار اجتماعی را بطور كلی تغییر می دهند.
البته فلاطونی تفاوت جنسیتی را یكی از مسائل غیر قابل انكار موجود در ایران و جهان می داند و معتقد می باشد كه این مساله سبب افزایش چالش های پیش روی دختران شده است.
وی با اشاره به اینكه روانشناسی تكاملی نیز به سوژه تفاوت جنسیتی پرداخته است، ادامه می دهد: بااینكه در هزاره اول و دوم زنان همه كاره جامعه و خانواده خود بودند، اما همواره در تمام تاریخ بشریت مردان بر سر قدرت بوده اند، كه این اعمال قدرت سبب شد از شروع هزاره سوم عملكرد زنان و مردان در جامعه بطور كلی تغییر یابد، به شكلی كه زنان كارهای خانه داری و بچه داری و مردان وظیفه تأمین مخارج خانه را برعهده گرفتند و این نقطه عطفی در پیدایش تفكیك جنسیتی كارها ایجاد كرد.
فلاطونی با اشاره به اینكه تفكیك جنسیتی به تنهایی موضوعیت اشتباهی ندارد، می افزاید: "نگاه جنسیتی" مسئله ای است كه در تمامی جوامع وجود دارد، اما اینكه جامعه تا چه میزان برای نقش ها و رنگ های جنسیتی ارزش قائل باشد سوژه مهمی است كه باید به آن پرداخت، برای اینكه در خیلی از مواقع دختران و زنان خودرا اسیر نگاه های جنسیتی می كنند و به آن دامن می زنند، آنها با برچسب گذاری مردانه بر كارهای ساده به دیدگاه های جنسیتی در جامعه دامن می زنند این درحالیست كه با نگاهی بر الگوهای دختران موفق دنیا شاهدیم خیلی از دخترانی كه در طبقات پایین جامعه زندگی می كنند با افزایش قابلیت ها و استعدادهای بالقوه خود اهتمام در كاهش نگاه جنسیتی دارند.
بگفته این روانشناس نگاه های جنسیتی در بعضی مواقع توسط دختران در جامعه ترویج می شود، به طوریكه سوژه ناز و نیاز در خصوص اینكه "دختران ناز و پسران نیازند" سبب ترویج نگاه جنسیتی و ابزاری دختران شده و همین روند در دراز مدت منجر می شود كه نقش های جنسیتی میان دختران و پسران افزایش و اعتماد به نفس دختران كم شود.
فلاطونی در ادامه به سوژه آزادی اشاره می كند و می گوید: گروهی از دختران اعتقاد دارند كه آزادی وجود ندارد، اما باید دید مقصود از آزادی چیست؟ با آزادی چه چیزی را به دست می آوریم و چه چیزی را از دست می دهیم؟ این آزادی لزوماً در نوع رفتار ما چه تأثیری دارد؟ اگر بخواهیم با این دیدگاه به جامعه بیندیشیم می بینیم كه در صورت وجود آزادی بیش از اندازه در خیلی از مواقع خیلی از دختران از آزادی بی حد و حصر ناراضی می شوند، چونكه با آزادی دختران، پسران نیز آزادی بیشتری به دست می آورند و این روند تبعاتی را در جامعه به همراه دارد.
این روانشناس بر این باور است كه بااینكه وجود آزادی سبب افزایش پیشرفت و تعالی در دختران می شود اما فقدان یا كمبود آزادی نیز نمی تواند مانع پیشرفت شود، چه بسا دختران ورزشكار ایران كه در مسابقات بین المللی با پوشش كامل وارد صحنه شده اند و توانسته اند در مقامات بالا مدال طلا كسب كنند، آیا آزادی بی حد مانع مدال آوری این دختران شد؟ اینكه تنها به نداشتن ها و محدودیت هایمان دامن بزنیم استعدادها شكوفا نمی گردد و با چنین دیدگاهی به حالت سكون، افسردگی و... سوق پیدا می نماییم و درنهایت در سنین بالاتر با كوله باری از عقده های جوانی مدام خودرا سرزنش می نماییم كه ای كاش خیلی از كارها را در مقطع درست انجام می دادیم.
این روانشناس اجتماعی درباره تأثیر تشكل های دخترانه در پیشرفت آنها بیان می كند: شكل گیری بیشتر تشكل های دخترانه سبب خواهد شد كه بارش فكری آنها در كنار یكدیگر اتفاق بیفتد چونكه حضور دختران در تشكل ها سبب افزایش برد دانشگاه ها، كاهش مشكلات شغلی و تامین امنیت شغلی آنها می شود. به نظر ان جی اوها نباید تنها برای جوانان ایجاد شوند بلكه باید بعضی از آنها به اختصار برای دختران جوان شكل گیرند تا به صورت كاملاً تخصصی در حوزه ای به فعالیت بپردازند و از این طریق اندیشه های خودرا به یكدیگر نزدیك كنند و به مرحله خودباوری در شرایط موجود دست یابند.
این درحالیست كه احمد بخارایی- جامعه شناس در گفت گو با ایسنا، درباره دغدغه دختران نظرات متفاوتی دارد. او بر این باور است كه خواسته ها و دغدغه های دختران در جامعه به دو بخش عام و خاص تقسیم می شود. خواسته عام به همان خواسته ای اطلاق می شود كه همه دختران و پسران به آن نیاز دارند؛ اینكه می خواهند وجودشان به رسمیت شناخته شود و احساس كنند در جامعه دیده می شوند، به آنها توجه می شود و جامعه برای مشاركت آنها ارزش قائل است و نهایتاً به این نقطه می رسد كه جوان احساس كند به لحاظ اجتماعی وجود دارد و هویت اجتماعی خودرا پیدا كرده است.
وی با اشاره به اینكه هویت اجتماعی در چند بخش تقسیم بندی می شود، اظهار داشت: هویت اجتماعی به فطر، تعلقات اجتماعی و دیده شدن در جامعه باز می گردد، این درحالیست كه هویت در جامعه ما خصوصاً برای دختران با بحران، تزلزل و تشكیك مواجه می باشد.
این جامعه شناس با اشاره به اینكه جامعه ما دارای فرهنگ «مردمحور» و «مردسالار» است، اضافه كرد: در این فرهنگ شاهد تبعیض و فاصله میان دختران و پسران هستیم، اما بطور خاص كاهش شكاف جنسیتی میان دختر و پسر در حوزه های مختلف در سطح خرد تا كلان خواسته اصلی دختران است. بااینكه هم دختران و هم پسران به صورتی با بحران اجتماعی مواجهند اما این بحران برای دختران بیشتر از پسران احساس می شود.
بنابر اظهارات بخارایی، در فرهنگ «مردسالار» تمام روابط میان دختر و پسر بر طبق روابط مردانه تعیین می شود و در محیط خصوصی میان زوجین نگاه مردانه به سمت زن سوق می یابد اما در محیط های فراتر مانند محیط های كاری، فرهنگ مردسالار سبب دریافت حقوق كمتر با وجود جذب مشتری بیشتر می شود حال آنكه زنان در این محیط ها مطیع تر هستند كه البته دیدگاه مردسالاری ریشه در باورها و اعتقادات دارد كه در چارچوب نظام سیاسی متبلور می شود.
وی اشاره كرد: اما در هر صورت برای برون رفت از هر بن بستی، سه راه كار در سه سطح خرد، میانه و كلان وجود دارد. در سطح كلان، تغییر ساختارها مد نظر است كه نیازمند كنشگری های فردی و جمعی توام با مخاطره پذیری و هزینه پردازی جدی است اما در سطح میانه، كنشگری های فردی و جمعی دختران در چارچوب كمپین ها و مشاركت های انتقادی است كه تلاش می شود صداها بیشتر به گوش برسند. در سطح خرد نیز هر دختری می تواند با كنش فردی خود به ابراز نظر بپردازد و از عكس العمل های پیرامونی نهراسد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب